Trong suốt chiều dài lịch sử dân tộc, vấn đề đoàn kết các dân tộc luôn được Đảng và Nhà nước ta coi là “cội nguồn sức mạnh, động lực phát triển”. Ở thời kỳ đổi mới, đặc biệt từ khi Quốc hội thông qua Nghị quyết 120/2020/QH14, lần đầu tiên một Chương trình mục tiêu quốc gia quy mô đặc biệt lớn, dài hạn, toàn diện được thiết kế dành riêng cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Đây không chỉ là một chính sách kinh tế - xã hội đơn thuần, mà còn là cam kết chính trị mạnh mẽ, khẳng định quan điểm “không để ai bị bỏ lại phía sau”.
Trong 5 năm qua (2021-2025), giữa bộn bề khó khăn của đại dịch, thiên tai, biến đổi khí hậu, cùng với quá trình sắp xếp bộ máy hành chính quy mô lớn, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (phê duyệt tại Quyết định số 1719/QĐ-TTg ngày 14/10/2021) vẫn được triển khai quyết liệt. Thành quả đạt được là những con số, công trình, quan trọng hơn, là sự chuyển biến trong niềm tin, ý chí tự lực, tự cường của đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi – làm động lực then chốt để phát triển bền vững.
Điểm đặc biệt của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) và miền núi là không chỉ tập trung vào giảm nghèo trước mắt, mà đặt ra tầm nhìn dài hạn: nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bảo tồn văn hóa, bảo vệ môi trường, củng cố quốc phòng - an ninh.
Giai đoạn 2021-2025, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các bộ, cơ quan trung ương đã ban hành tới 91 văn bản quy định cơ chế chính sách, hướng dẫn triển khai chương trình DTTS và miền núi. Các chính sách tập trung vào các nhóm dự án lớn: Giải quyết đất ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt, nhà ở; quy hoạch, ổn định dân cư; phát triển sản xuất nông - lâm nghiệp bền vững, gắn với chuỗi giá trị; đầu tư cơ sở hạ tầng thiết yếu; phát triển giáo dục - đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; bảo tồn, phát huy văn hóa truyền thống gắn với du lịch; nâng cao y tế, chăm sóc sức khỏe, cải thiện tầm vóc, thể lực; bình đẳng giới, bảo vệ phụ nữ và trẻ em; hỗ trợ các dân tộc rất ít người, dân tộc còn đặc thù khó khăn; truyền thông, tuyên truyền, vận động và giám sát cộng đồng.
Trong quá trình thực hiện, Chính phủ, Ban Chỉ đạo Trung ương các chương trình mục tiêu quốc gia đã chỉ đạo các bộ, cơ quan trung ương sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện ban hành các quy định cơ chế chính sách đối với những nội dung còn thiếu hoặc chưa phù hợp để xử lý tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho địa phương, đồng thời đẩy nhanh tiến độ thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia, trong đó có Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.
Có thể nói, đây là một chương trình tổng hợp dành cho vùng DTTS và miền núi - nơi được xác định là “không gian phát triển chiến lược của quốc gia”. Chương trình kết nối phát triển kinh tế với văn hóa, xã hội, môi trường, an ninh, vừa giải quyết nhu cầu cấp bách, vừa kiến tạo động lực lâu dài cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Do đó, tổng vốn ngân sách trung ương đã giao để thực hiện Chương trình từ khi khởi động tính đến tháng 9/2025 là khá lớn, trên 89,7 nghìn tỷ đồng, trong đó vốn đầu tư phát triển là 49,2 nghìn tỷ đông và vốn sự nghiệp là 40,5 nghìn tỷ đồng.
Theo số liệu của Bộ Tài chính, kết quả giải ngân vốn ngân sách trung ương đã phân bổ thực hiện Chương trình trong giai đoạn 2022-2024 là 48,1 nghìn tỷ đồng đạt 72,6%, trong đó giải ngân vốn đầu tư là gần 30 nghìn tỷ đồng và giải ngân vốn sự nghiệp là 18,1 nghìn tỷ đồng. Năm 2025, tính đến thời điểm 30/6, từ nguồn vốn ngân sách trung ương giải ngân đầu tư công (bao gồm vốn kéo dài từ các năm trước chuyển sang) đạt khoảng 5,3 nghìn tỷ đồng, bằng 36% kế hoạch; giải ngân vốn sự nghiệp đạt gần 3,5 nghìn tỷ đồng, đạt 22,2% kế hoạch. Tại các địa phương, đến hết năm 2024, ngân sách địa phương đã giải ngân 9,1 nghìn tỷ đồng (đạt 79,2%).
Đầu tư hạ tầng kinh tế - xã hội được xem là khâu đột phá, tạo động lực và sức bật để vùng cao “bắt nhịp” với tiến trình hiện đại hóa, hội nhập quốc gia. Với trọng tâm đó, Chương trình đã hỗ trợ đầu tư 6.018 công trình giao thông nông thôn phục vụ sản xuất, kinh doanh và dân sinh; 8.673 km đường được nhựa hóa, bê tông hóa; 442 công trình điện phục vụ sinh hoạt và sản xuất, kinh doanh trên địa bàn thôn, bản; gần 1.800 nhà sinh hoạt cộng đồng và hàng trăm trạm y tế được cải tạo, sửa chữa… Vùng đồng bào dân tộc thiểu số hôm nay đã khoác lên mình diện mạo mới với những con đường nhựa khang trang, những trạm y tế hiện đại hơn.
Với quan điểm người dân là trung tâm của chiến lược phát triển bền vững, Chính phủ xác định phát triển nguồn nhân lực cho tương lai, nâng cao chất lượng công tác giáo dục đào tạo vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi là một trong những nhiệm vụ quan trọng của Chương trình 1719. Trong những năm qua, Chương trình đã dành nguồn lực hỗ trợ đầu tư vật chất, trang thiết bị cho 1.032 trường phổ thông dân tộc nội trú, trường phổ thông dân tộc bán trú, trường phổ thông có học sinh ở bán trú; tổ chức 4.752 lớp học xoá mù chữ cho trên 95.000 người dân vùng đồng bào DTTS và MN. Đồng thời, tổ chức 924 lớp bồi dưỡng kiến thức dân tộc cho 56,3 nghìn học viên; 146 lớp bồi dưỡng tiếng dân tộc thiểu số cho 7.160 học viên. Có 843 sinh viên được hỗ trợ học đại học; 315 học viên được hỗ trợ đào tạo thạc sỹ; 18 nghiên cứu sinh được hỗ trợ đào tạo tiến sỹ. Hiệu quả từ chương trình đào tạo đã và đang mở ra cơ hội thoát nghèo bền vững và trao cho người dân vùng dân tộc thiểu số và miền núi quyền tự chủ cuộc sống .
Ở nhiều bản làng vùng cao, “an cư lạc nghiệp” vẫn luôn là giấc mơ của đồng bào dân tộc. Để giúp cho các hộ đồng bào dân tộc thiểu số nghèo, cận nghèo ổn định đời sống, được hỗ trợ tạo việc làm, chuyển đổi nghề phù hợp với nhu cầu, điều kiện trên địa bàn sinh sống, Chương trình đã hỗ trợ đất ở cho 10.549 hộ; hỗ trợ nhà ở cho 42.567 hộ, hỗ trợ trực tiếp đất sản xuất cho 13.387 hộ, hỗ trợ chuyển đổi nghề cho 54.899 hộ; hỗ trợ nước sinh hoạt phân tán cho 479.358 hộ; đầu tư xây dựng 809 công trình nước sinh hoạt tập trung. Những hỗ trợ thiết thực đã giúp người dân nơi rẻo cao chạm đến giấc mơ tưởng chừng xa vời và có thêm động lực phát triển kinh tế, vươn lên thoát nghèo.
Không chỉ dừng lại ở đó, Chương trình còn đồng hành, hỗ trợ người dân kiếm kế sinh nhai với việc triển khai 403 dự án hỗ trợ phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị với tổng giá trị lên tới 306,1 tỷ đồng; triển khai 2.562 dự án phát triển sản xuất cộng đồng có giá trị 588,7 tỷ đồng và thu hút được 20,5 nghìn hộ tham gia, giúp nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống của người dân.
Chương trình cũng đã bảo tồn phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch với việc hỗ trợ đầu tư xây dựng, bảo tồn 48 làng, bản tiêu biểu; 69 điểm đến du lịch tiêu biểu truyền thống; bảo tồn, phát huy 124 lễ hội truyền thống tiêu biểu; hỗ trợ hoạt động cho 695 câu lạc bộ sinh hoạt văn hóa dân gian và 5.760 đội văn nghệ truyền thống tại các thôn, bản... giúp bảo tồn và lan tỏa giá trị bản sắc văn hoá truyền thống cộng đồng người dân tộc thiểu số, đồng thời tạo việc làm và tăng thu nhập cho người dân địa phương.
Hiệu quả từng dự án, nội dung của Chương trình đã cộng hưởng, đưa tỷ lệ hộ nghèo vùng đồng bào DTTS giảm bình quân 3,4%/năm, vượt mục tiêu đề ra (3%). Thu nhập bình quân người DTTS đạt 45,9 triệu đồng/năm, tăng gấp 3,3 lần so với năm 2020. Kết quả này không đơn giản là lăng kính phản chiếu sự cải thiện đời sống người dân vùng đồng bào dân tộc thiểu số, mà còn cho thấy bước tiến dài trong thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các các dân tộc và so mặt bằng chung của cả nước.
Bên cạnh kết quả trên vẫn còn những khoảng trống cần lấp đầy. 3/9 nhóm mục tiêu của Chương trình chưa đạt là: hạ tầng kỹ thuật xã đặc biệt khó khăn; số xã, thôn ra khỏi địa bàn đặc biệt khó khăn; và công tác định canh, định cư, đất sản xuất, nguyên nhân đến từ những yếu tố vốn là “vật cản” luôn hiện hữu đối với sự phát triển của khu vực này như địa hình hiểm trở, thiên tai, nguồn lực hạn chế. Tuy nhiên, nhìn tổng thể, gam sáng vẫn là màu chủ đạo trong bức tranh kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số sau 4 năm thực hiện quyết sách lớn của Đảng và Nhà nước.
Hiệu quả của chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi hòa cùng kết quả hai chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và xóa đói giảm nghèo đã vun đắp thêm niềm tin cho người đồng bào dân tộc thiểu số về một cuộc sống tươi sáng.
Lên vùng núi cao tại các tỉnh Tây Bắc, niềm tin ấy được bồi đắp bởi những ánh mắt, niềm vui của người dân khi hàng chục nghìn hộ nghèo đã được hỗ trợ xây dựng nhà ở kiên cố. Từ những mái nhà dột nát, giờ đây, bà con an cư trong căn nhà khang trang. Quan trọng hơn, đó là sự đổi thay tư duy của bà con đồng bào dân tộc thiểu số, từ chỗ “mong chờ cứu trợ” sang chủ động chăm lo sản xuất, làm chủ cuộc sống.
Đến với Tây Nguyên, niềm hy vọng được thắp sáng từ những con đường bê tông nối dài đưa nông sản của bà con từ nương rẫy ra tới những kệ hàng nơi đô thị phố phường hiện đại.. Đường đi thông - tư duy mở, đồng bào dân tộc Tây Nguyên đã dám tự tin kinh doanh khởi nghiếp, viết lên nét mới những cho cuộc sống tương lai.
Dẻo bước đến vùng đồng bào Mông, Dao, Tày, chúng ta được thấy các lễ hội truyền thống, điệu khèn, điệu hát, nghề dệt thổ cẩm… được bảo tồn và mang lại giá trị kinh tế khi được gắn với phát triển du lịch cộng đồng. Chính sách từ chương trình 1719 không làm mai một văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số, mà còn thổi vào đó làn gió của sức sống mới.
Điều đáng nói là chương trình đã khơi dậy tinh thần tự lực, để đồng bào tin rằng họ là chủ thể của quá trình phát triển, chứ không chỉ là đối tượng thụ hưởng, thụ động trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước.
Nhìn lại giai đoạn 2021-2025, có thể khẳng định, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã thực sự đi vào cuộc sống, không phải bằng những khẩu hiệu, mà bằng con số giảm nghèo, bằng những ngôi nhà, con đường, lớp học, bằng nụ cười rạng rỡ của đồng bào nơi núi rừng xa xôi. Niềm tin của người dân đối với Đảng, Nhà nước ngày càng vững chắc, trở thành động lực nội sinh, thôi thúc đồng bào tự lực vươn lên, góp sức cùng cả nước phát triển.
Chặng đường phía trước sẽ còn nhiều thách thức, nhưng với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, và quan trọng nhất, niềm tin đã được vun đắp, chúng ta tin rằng: vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi không chỉ “đuổi kịp” mà còn trở thành động lực mới cho sự phát triển bền vững của đất nước trên hành trình tiếp bước.
Trên những triền núi Tây Bắc, Sơn La hôm nay đang bừng sáng sắc màu đổi mới từ những bản làng vùng cao. Nhờ có Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2025 (Chương trình 1719), cuộc sống của đồng bào các dân tộc thiểu số đang ngày càng khởi sắc nhờ hạ tầng được đầu tư, sinh kế đa dạng và văn hóa được gìn giữ, lan tỏa. Từ gian khó, Sơn La đang từng bước viết nên câu chuyện vươn lên đầy tự hào của miền đất giàu bản sắc và nghị lực.
Bức tranh thị trường đến cuối 2025 đang cho thấy cấu trúc phân tầng rõ rệt, khi thanh khoản cải thiện theo chu kỳ nhưng dòng tiền không còn lan tỏa rộng như giai đoạn phục hồi sau dịch. Những tín hiệu từ tín dụng, giá hàng hóa, tiêu dùng và thương mại toàn cầu đang đặt nền để thị trường bước vào năm 2026 với một chu kỳ mới – phân hoá sâu và đòi hỏi sự chọn lọc cao hơn từ phía nhà đầu tư.
Với lợi thế về điều kiện sinh thái, khí hậu và bản sắc văn hóa độc đáo, tỉnh Cao Bằng đã và đang khai thác hiệu quả tiềm năng nông nghiệp đặc sản, biến lợi thế thành hàng hóa có giá trị cao. Từ chương trình OCOP, xúc tiến thương mại, phát triển hợp tác xã đến ứng dụng thương mại điện tử, tỉnh miền núi biên cương này đang tạo bước chuyển mình mạnh mẽ, đưa nông sản vươn xa, góp phần phát triển kinh tế nông thôn bền vững và nâng cao đời sống người dân.
Vượt qua những biến động toàn cầu, đối mặt không ít thử thách từ đại dịch đến suy giảm kinh tế thế giới, nền kinh tế Việt Nam vẫn giữ vững nhịp tăng trưởng và đạt nhiều kết quả nổi bật trong giai đoạn 2021 - 2025. Từ nền tảng đã được củng cố, "con thuyền" kinh tế quốc gia tiếp tục "căng buồm", tự tin hướng về mục tiêu tăng trưởng hai con số trong năm 2026 - một mục tiêu đầy khát vọng, thể hiện bản lĩnh, tinh thần vượt khó và quyết tâm vươn lên mạnh mẽ của đất nước.
Năm 2025, tình hình thương mại quốc tế của Việt Nam tiếp tục phản ánh bức tranh đa chiều với nhiều yếu tố khó khăn và thuận lợi đan xen. Dù phải đối mặt với những thách thức cả mới và cũ từ diễn biến phức phức tạp của kinh tế thế giới, Việt Nam vẫn cho thấy khả năng thích ứng cao. Đặc biệt, thương mại tiếp tục khẳng định là một trụ cột của nền kinh tế, tạo động lực để duy trì đà tăng trưởng và giữ vững vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Sau sáp nhập, thành phố Cần Thơ có 103 xã, phường, trong đó có 72 xã. Mặc dù địa giới hành chính, tên gọi có thay đổi nhưng việc xây dựng nông thôn mới, xóa đói giảm nghèo vẫn được các cấp, ngành quan tâm thực hiện và đạt được nhiều kết quả khả quan. TP Cần Thơ tập trung thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững năm 2025, với các chính sách trợ giúp cụ thể, thiết thực.
Quảng Ninh là tỉnh đầu tiên trong cả nước có cả địa phương miền núi, hải đảo đạt chuẩn nông thôn mới (NTM), NTM nâng cao, kiểu mẫu. Với sự linh hoạt, sáng tạo, hiệu quả, Quảng Ninh viết nên một câu chuyện thành công đầy cảm hứng trong xây dựng NTM văn minh, hiện đại.
Trong hành trình giảm nghèo bền vững, bên cạnh chính sách và nguồn lực nhà nước, những tấm gương cá nhân, hộ gia đình luôn là hạt nhân khơi dậy ý chí, lan tỏa kinh nghiệm và truyền cảm hứng để cả cộng đồng cùng quyết tâm phát triển kinh tế và thoát nghèo. Từ những mô hình phát triển kinh tế hộ, hợp tác xã, đến tinh thần tự lực của từng người dân, mỗi câu chuyện thoát nghèo đều là một “hạt giống” lan tỏa, tiếp sức cho hành trình giảm nghèo bền vững trên khắp dải đất Việt Nam.
