Tối ưu hoá các lợi thế từ EVFTA
Thương mại quốc tế ngày càng chịu tác động bởi các chính sách bảo hộ, trong đó chính sách thuế đối ứng của Hoa Kỳ là yếu tố đang ảnh hưởng đến các ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, trong đó có dệt may. Ngành dệt may Việt Nam vốn có kim ngạch xuất khẩu hơn 40 tỷ USD/năm, tạo việc làm cho hơn 2,5 triệu lao động, đang phải đối mặt với yêu cầu cao hơn về xuất xứ, môi trường và chuỗi cung ứng.
Trong bối cảnh đó, doanh nghiệp Việt đứng trước yêu cầu phải tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do (FTA) để đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, giảm phụ thuộc vào một số thị trường truyền thống, nâng cao năng lực cạnh tranh thông qua đổi mới sản xuất, phát triển chuỗi cung ứng bền vững. Trong đó, phải kể đến Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam - EU (EVFTA) đã mang lại nhiều ưu đãi về thuế quan cho xuất khẩu dệt may của Việt Nam.
Việc doanh nghiệp Việt tối ưu hóa các lợi thế của EVFTA sẽ giúp ngành dệt may đa dạng hóa thị trường, giảm phụ thuộc vào Hoa Kỳ và tận dụng ưu đãi thuế quan sâu rộng từ EU. Đồng thời đây cũng là động lực khuyến khích các doanh nghiệp dệt may Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu, từ các khâu dệt, nhuộm, may mặc đến các công đoạn trung gian. Qua đó, doanh nghiệp có cơ hội nâng cao tỷ lệ nội địa hóa và gia tăng giá trị cho sản phẩm.
Theo Bộ Công Thương, EU hiện là thị trường xuất khẩu lớn thứ hai của ngành dệt may Việt Nam, và Hiệp định EVFTA đang mở ra một “cánh cửa thứ hai” giúp ngành dệt may Việt Nam giảm rủi ro thị trường, đồng thời hướng đến mô hình sản xuất xanh và bền vững hơn theo tiêu chuẩn châu Âu. Tuy nhiên, để tận dụng tốt hơn các ưu đãi thuế quan trong Hiệp định, doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu phải lưu ý đầu tư công nghệ, tuân thủ quy tắc xuất xứ từ vải trở đi. Và quy tắc này vẫn đang là một trong những thách thức lớn đối với ngành dệt may Việt Nam.
Tái định vị thị trường của doanh nghiệp Việt Nam
Chia sẻ tại Hội nghị Tọa dàm “Ngành dệt may tận dụng EVFTA để ứng phó với chính sách thuế đối ứng như thế nào?” do Báo Công Thương tổ chức vừa qua, bà Nguyễn Hoàng Thúy - Tham tán Thương mại Việt Nam tại Thụy Điển, kiêm nhiệm Bắc Âu cho biết, việc Hoa Kỳ áp dụng chính sách thuế đối ứng, không chỉ là thách thức tức thời đối với hàng xuất khẩu Việt Nam, mà còn là phép thử đối với năng lực thích ứng, đa dạng hóa và tái định vị thị trường của doanh nghiệp Việt Nam.
Theo bà Nguyễn Hoàng Thuý, dệt may là ngành chịu tác động rõ nét nhất, bởi quy mô xuất khẩu lớn và tỷ trọng xuất sang Hoa Kỳ rất cao. Tuy nhiên, trong thách thức đó, EVFTA đang mở ra một cánh cửa mới giúp ngành dệt may Việt Nam giảm rủi ro thị trường, đồng thời hướng đến mô hình sản xuất xanh và bền vững hơn theo tiêu chuẩn châu Âu.
Việc dịch chuyển thị trường sang EU, bao gồm cả các nước Bắc Âu, là phản ứng logic trong ngắn hạn. Tuy quy mô thị trường Bắc Âu không thể thay thế Hoa Kỳ về kim ngạch, song khu vực này lại có giá trị chiến lược dài hạn nhờ tính ổn định, lợi thế từ EVFTA và nhu cầu cao đối với sản phẩm bền vững. Bà Nguyễn Hoàng Thúy cho rằng, thay vì cạnh tranh bằng giá, doanh nghiệp Việt Nam cần chuyển sang các dòng sản phẩm giá trị cao, truy xuất rõ nguồn gốc, đảm bảo tiêu chuẩn môi trường và lao động đúng với thị hiếu tiêu dùng xanh đang chi phối toàn bộ châu Âu. Khi đi vào hoạt động, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ được hưởng lợi trực tiếp, vừa đáp ứng quy tắc xuất xứ EVFTA, vừa giảm phụ thuộc nhập khẩu và phát thải carbon.
Khẳng định, EVFTA đúng nghĩa là “điểm tựa” giúp hàng dệt may Việt Nam thâm nhập sâu hơn vào thị trường EU. Tuy nhiên, Tham tán thương mại Việt Nam tại Thụy điển kiêm nhiệm Bắc Âu cũng nhấn mạnh, để tận dụng được ưu đãi này, doanh nghiệp không chỉ dựa vào thuế suất, mà quan trọng hơn là phải thích ứng với những tiêu chuẩn mới về môi trường, truy xuất nguồn gốc và phát triển bền vững những yếu tố đang định hình toàn bộ chuỗi cung ứng thời trang châu Âu.
"EVFTA mở ra cánh cửa, nhưng chính doanh nghiệp phải là người bước qua cánh cửa đó bằng năng lực xanh, bằng chiến lược và bằng uy tín. Thương vụ Việt Nam tại Thụy Điển sẽ tiếp tục đồng hành, cung cấp thông tin, quảng bá và kết nối. Nhưng thành công hay không phụ thuộc vào mức độ mà doanh nghiệp Việt Nam dám thay đổi để phù hợp với tiêu chuẩn của một thị trường ngày càng khắt khe nhưng đầy tiềm năng", bà Nguyễn Hoàng Thuý nhấn mạnh.
Liên minh châu Âu đang triển khai quy định Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất - EPR trong ngành dệt may. Theo EPR, các thương hiệu châu Âu phải chịu trách nhiệm toàn bộ vòng đời sản phẩm: Từ thiết kế, sản xuất, phân phối đến thu gom và tái chế. Điều này mở ra thị trường mới cho các đối tác có năng lực tuần hoàn, truy xuất nguồn gốc và phát thải thấp. Việt Nam có thể trở thành “cứ điểm sản xuất xanh” của châu Âu tại châu Á, nếu sớm đầu tư vào công nghệ tái chế, năng lượng sạch và quản trị ESG.
Nếu coi EVFTA là “cửa vào”, thì EPR là “thước đo năng lực tồn tại” của hàng Việt Nam tại EU. Việt Nam cần không chỉ chuyển thị trường, mà phải chuyển vai trò từ nhà cung ứng ngắn hạn sang đối tác phát triển bền vững, góp phần định hình lại chuỗi cung ứng thời trang xanh của thế giới.
