Thúc đẩy doanh nghiệp khoa học và công nghệ phát triển

Năng lực công nghệ và ĐMST đã được khẳng định

Doanh nghiệp KHCN là doanh nghiệp thực hiện hoạt động nghiên cứu, phát triển, chuyển giao, đổi mới công nghệ, có năng lực hấp thụ, làm chủ công nghệ và mang lại hiệu quả về kinh tế, xã hội, môi trường.

Theo thống kê của Bộ Khoa học và Công nghệ, tính đến hết tháng 10/2025, cả nước có khoảng 954 doanh nghiệp được cấp Giấy chứng nhận doanh nghiệp KHCN. Trong 10/2025 đã có 34 doanh nghiệp mới được chứng nhận. Trong số này, doanh nghiệp tư nhân chiếm khoảng 98,5%, phản ánh xu hướng khu vực tư nhân ngày càng chủ động tham gia đầu tư cho nghiên cứu, phát triển (R&D) và ĐMST.

Thống kê cũng cho thấy, có hơn 90% doanh nghiệp KHCN được chứng nhận hình thành từ kết quả nghiên cứu do doanh nghiệp tự đầu tư hoặc nhận chuyển giao công nghệ bằng nguồn vốn tư nhân; chỉ khoảng 6,5% doanh nghiệp KHCN được hình thành từ kết quả KHCN có nguồn gốc ngân sách nhà nước. Điều này cho thấy động lực ĐMST đang chuyển dịch mạnh mẽ sang khu vực tư nhân.

Năng lực công nghệ và ĐMST của nhiều doanh nghiệp KHCN đã được khẳng định bước đầu. Có khoảng 25% doanh nghiệp KHCN sở hữu văn bằng bảo hộ sở hữu trí tuệ (sáng chế, giải pháp hữu ích, kiểu dáng công nghiệp, giống cây trồng...).

Một số doanh nghiệp tiêu biểu như BUSADCO, Robot TOSY, Rạng Đông, Vinaseed đã sở hữu hàng chục bằng sáng chế, làm chủ công nghệ sản xuất trong các lĩnh vực vật liệu mới, công nghệ môi trường, điện tử - tự động hóa, công nghệ sinh học, góp phần thay thế sản phẩm nhập khẩu và từng bước xuất khẩu sản phẩm công nghệ ra nước ngoài.

Tỷ lệ doanh nghiệp KHCN thụ hưởng chính sách ưu đãi còn thấp

Tuy nhiên, theo đánh giá, số lượng doanh nghiệp KHCN được cấp giấy chứng nhận còn hạn chế so với tiềm năng, mới đạt khoảng 30% mục tiêu đặt ra trong các chiến lược phát triển KHCN. Đáng lưu ý, doanh nghiệp KHCN hình thành từ viện, trường hoặc tổ chức KHCN công lập còn rất ít.

Cùng với đó, tỷ lệ doanh nghiệp KHCN thụ hưởng chính sách ưu đãi còn thấp; nhiều doanh nghiệp chưa đủ điều kiện hoặc chưa tiếp cận được các chính sách hỗ trợ. Cơ sở dữ liệu quốc gia về doanh nghiệp KHCN chưa đầy đủ, thiếu cập nhật và chưa được kiểm chứng. Hệ thống quản lý nhà nước về doanh nghiệp KHCN đã được hình thành từ trung ương đến địa phương, song tại nhiều tỉnh/thành phố, thiếu cán bộ chuyên trách, thiếu sự quan tâm của lãnh đạo, dẫn tới hiệu quả triển khai chính sách chưa cao.

Nguyên nhân của những hạn chế cũng đã được chỉ rõ. Theo đó, quy định về tỷ lệ doanh thu từ sản phẩm KHCN còn mang tính ràng buộc, khiến phần lớn doanh nghiệp KHCN được chứng nhận là doanh nghiệp nhỏ và vừa với năng lực huy động vốn và thương mại hóa kết quả nghiên cứu còn hạn chế.

Thủ tục, quy trình triển khai các chính sách hỗ trợ còn phức tạp, trong khi một số cán bộ còn tâm lý e ngại trách nhiệm, dẫn đến việc triển khai hỗ trợ từ ngân sách nhà nước chưa đạt yêu cầu. Nguồn lực hỗ trợ doanh nghiệp KHCN còn phân tán, chưa tập trung; trong giai đoạn 2007–2024, mới chỉ có một chương trình quốc gia hỗ trợ doanh nghiệp KHCN với nguồn lực còn hạn chế.

Chính sách thúc đẩy doanh nghiệp KHCN ngày càng hoàn thiện

Theo các chuyên gia, những hạn chế nêu trên sẽ phần nào được khắc phục khi thể chế thúc đẩy doanh nghiệp KHCN đã và đang được hoàn thiện, triển khai tích cực. Hiện nay, các nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật KHCN và ĐMST số 93/2025/QH15 đã được ban hành và trong quá trình bước đầu triển khai.

Đáng chú ý, ngày 14/10/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 268/2025/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật KHCN và ĐMST về ĐMST. Theo đó, khuyến khích hoạt động KHCN và ĐMST trong doanh nghiệp; công nhận trung tâm ĐMST, hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo; công nhận cá nhân, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo; phát triển hạ tầng, mạng lưới và hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo. Nghị định cũng đã quy định nội dung chứng nhận doanh nghiệp KHCN và phân cấp thẩm quyền cho Ủy ban nhân dân cấp tỉnh thực hiện.

Để các quy định này đi vào thực tiễn, cần thúc đẩy mạnh mẽ việc hướng dẫn các địa phương tổ chức triển khai thực hiện thống nhất trên phạm vi cả nước, đồng thời phối hợp tuyên truyền, phổ biến chính sách để doanh nghiệp KHCN sớm tiếp cận và hưởng các ưu đãi về thuế, đất đai, tín dụng theo quy định.