Tổng thống Donald Trump mới đây đã tuyên bố rằng, các mức thuế quan của ông không chỉ bảo vệ ngành công nghiệp Mỹ, thu hút các nhà máy về nước, tăng nguồn thu cho ngân sách liên bang mà còn có thể mang lại lợi ích trực tiếp cho các gia đình Mỹ thông qua một khoản “cổ tức thuế quan” hào phóng.
Ý tưởng này được Tổng thống Donald Trump đưa ra trên nền tảng mạng xã hội Truth Social hôm Chủ nhật, chỉ năm ngày sau khi Đảng Cộng hòa thất bại trong các cuộc bầu cử tại Virginia, New Jersey và một số bang khác, phần lớn do cử tri không hài lòng với chính sách kinh tế của ông, đặc biệt là chi phí sinh hoạt cao. Ông Donald Trump khẳng định: “Các mức thuế quan đang mang về quá nhiều tiền, đến mức một khoản cổ tức ít nhất 2.000 USD mỗi người (không bao gồm những người có thu nhập cao!) sẽ được trả cho tất cả mọi người”.
Tuyên bố lập tức gây chú ý. Khoản cổ tức này nếu thành hiện thực có thể thuyết phục được những cử tri hoài nghi và giúp đỡ những người dân Mỹ đang gặp khó khăn về tài chính. Tuy nhiên, ngoài sức hấp dẫn chính trị, theo các nhà phân tích, rất khó để hiểu được logic kinh tế đằng sau ý tưởng này. Các chuyên gia ngân sách tỏ ra nghi ngờ về tính khả thi của kế hoạch này.
Bà Erica York, Phó Chủ tịch Chính sách Thuế liên bang tại Quỹ Thuế (Tax Foundation) nhận xét: “Con số được Tổng thống đưa ra đơn giản là không có tính khả thi”.
Thông báo của Tổng thống không nêu rõ ai sẽ đủ điều kiện nhận khoản tiền này, hay chính sách sẽ hoạt động như thế nào. Ngay cả Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent cũng tỏ ra bất ngờ và cho biết chưa từng thảo luận kế hoạch này với Tổng thống. Ông cho rằng, khoản “cổ tức” có thể được thực hiện dưới hình thức giảm thuế, chứ không phải bằng séc trực tiếp từ Chính phủ.
“Có thể khoản tiền này chỉ là từ việc giảm thuế mà chúng ta đang thấy trong chương trình nghị sự của Tổng thống. Không đánh thuế làm thêm giờ, không đánh thuế an sinh xã hội và miễn trừ cho các khoản vay mua ô tô... Đó là những khoản khấu trừ đáng kể đang được tài trợ trong dự luật thuế”, ông Bessent phát biểu với chương trình This Week của ABC News.
Thực tế, các mức thuế quan của chính quyền Tổng thống Donald Trump hiện đang tạo ra nguồn thu đáng kể: 195 tỷ USD trong năm ngân sách kết thúc ngày 30/9, tăng 153% so với 77 tỷ USD năm tài chính 2024. Tuy nhiên, con số này vẫn chiếm chưa đầy 4% tổng thu ngân sách liên bang và gần như không làm giảm thâm hụt ngân sách dự kiến lên tới 1,8 nghìn tỷ USD trong năm tài chính 2025.
Theo tính toán của John Ricco, nhà phân tích tại Budget Lab, Đại học Yale, các mức thuế quan của Tổng thống Trump có thể mang về 200 - 300 tỷ USD mỗi năm. Trong khi đó, nếu chi trả 2.000 USD cho tất cả người Mỹ, bao gồm cả trẻ em, tổng chi phí sẽ lên tới 600 tỷ USD. “Rõ ràng nguồn thu hiện có sẽ không đủ”, ông nói. Hơn nữa, để thực hiện khoản cổ tức này, Tổng thống Mỹ cần có sự thông qua của Quốc hội.
Các chuyên gia cũng cảnh báo rằng, chính sách thuế quan bảo hộ với mức thuế hai con số áp dụng gần như toàn cầu của ông Donald Trump cũng đang đối mặt với các thách thức pháp lý. Tòa án Tối cao Mỹ đang xem xét quyền lực của Tổng thống trong việc tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia để biện minh cho các mức thuế quan, vốn là quyền mà Hiến pháp trao cho Quốc hội. Nếu tòa án bác bỏ các mức thuế này, chính quyền của ông Trump có thể phải hoàn tiền cho các nhà nhập khẩu, thay vì chi trả “cổ tức” cho người dân.
Các nhà kinh tế cũng nhấn mạnh rằng chi phí thuế quan cuối cùng do các nhà nhập khẩu Mỹ chịu và thường được chuyển sang người tiêu dùng thông qua giá cả cao hơn. “Nếu mục tiêu là hỗ trợ người dân Mỹ thì cách nhanh nhất chính là Tổng thống hãy bỏ thuế quan”, bà Erica York nhận định.
Nhìn chung, đề xuất “cổ tức thuế quan” cho thấy cách ông Trump nỗ lực làm mới hình ảnh của mình sau những chỉ trích về chi phí sinh hoạt và hiệu quả kinh tế của cử tri Mỹ. Tuy nhiên, giữa lời hứa chính trị và thực tế ngân sách hiện vẫn còn khoảng cách lớn. Trong bối cảnh nền kinh tế Mỹ vẫn chịu áp lực lạm phát và thâm hụt ngân sách gia tăng, việc hiện thực hóa “cổ tức thuế quan” có thể còn là chặng đường dài phía trước.
