Trong một năm qua, dư luận quốc tế thường tập trung vào các tác động tiêu cực trong chính sách của ông, song nếu nhìn từ góc độ kinh tế, các chính sách này cũng đem lại một số hiệu ứng tích cực, cả trong nước lẫn trên bình diện toàn cầu. Dù phần lớn các lợi ích này có thể chỉ là hệ quả gián tiếp, chúng cho thấy bức tranh kinh tế dưới thời ông Donald Trump phức tạp và đa chiều hơn nhiều so với nhận định thông thường.
“Nước Mỹ trên hết” và hiệu ứng lan tỏa toàn cầu
Chính sách “America First” được coi là tâm điểm trong cách tiếp cận của Tổng thống Mỹ Donald Trump với thương mại và an ninh. Tròn một năm kể từ khi ông tái đắc cử, quan điểm cứng rắn về thuế quan và chia sẻ gánh nặng quốc phòng của ông đã khiến nhiều nước phải điều chỉnh chiến lược, thúc đẩy chi tiêu và cải cách.
Tại châu Âu, mối đe dọa cắt giảm đóng góp cho Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) của Mỹ khiến các nước thành viên gia tăng ngân sách quốc phòng, góp phần thúc đẩy hoạt động sản xuất trong lĩnh vực công nghiệp quốc phòng và cải thiện tâm lý thị trường khu vực. Ở Đức, sức ép từ chính sách biệt lập của Washington đã góp phần thúc đẩy Quốc hội xem xét nới “trần nợ” trong hiến pháp, chuyển hướng từ chính sách thắt chặt ngân sách sang đầu tư chủ động hơn.
Tác động này không chỉ giới hạn ở châu Âu. Tại Canada, lo ngại về các hàng rào thuế quan mới của Mỹ đã giúp gia tăng ủng hộ đối với các biện pháp tự do hóa thương mại nội địa. Thủ tướng Mark Carney triển khai kế hoạch dỡ bỏ các rào cản giữa các tỉnh nhằm tăng sức cạnh tranh. Tại Ấn Độ, các biện pháp thuế trừng phạt của Mỹ trở thành động lực để New Delhi đẩy nhanh cải cách hệ thống thuế hàng hóa và dịch vụ.
Trước xu hướng bảo hộ của Washington, các nền kinh tế lớn đã tăng tốc ký kết các thỏa thuận thương mại mới. Kể từ đầu năm 2025, Liên minh châu Âu (EU) đã hoàn tất ba hiệp định tự do thương mại với Mercosur, Mexico và Indonesia, đồng thời đẩy nhanh đàm phán với Ấn Độ. Trung Quốc và Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) cũng vừa ký thỏa thuận thương mại tự do nâng cấp.
Theo ông Marko Papic, chuyên gia chiến lược tại BCA Research, “thế giới đã nhận ra rằng không thể tiếp tục “ăn theo” chi tiêu và người tiêu dùng Mỹ. Giờ đây, động lực cải cách và giảm phụ thuộc vào Mỹ đang được củng cố, qua đó hỗ trợ tăng trưởng dài hạn và ổn định kinh tế toàn cầu”.
Một tác động khác là sự suy yếu của đồng USD. Ông Dominic White, kinh tế trưởng tại Absolute Strategy Research nhận định: “Đồng USD yếu có lợi cho tăng trưởng toàn cầu, đặc biệt với các nền kinh tế mới nổi, khi giúp cải thiện cán cân thương mại và giảm áp lực nợ bằng USD”. Các biện pháp bảo hộ, cùng những phát ngôn nhằm vào Cục Dự trữ Liên bang của ông Trump, đã khiến đồng USD giảm giá đáng kể, vô hình trung tạo điều kiện cho thương mại quốc tế hồi phục mạnh mẽ hơn dự kiến trong năm 2025.
Hiệu ứng tích cực trong nước
Trong nước, một số ngành sản xuất của Mỹ đã ghi nhận tăng trưởng khi được hưởng lợi từ chính sách thuế quan. Theo phân tích của Yale Budget Lab, sản lượng của các ngành “nhạy cảm với thuế quan” như đồ gia dụng, đồ chơi, thiết bị điện tử… tăng mạnh trong năm nay. Dù một phần phản ánh sự phục hồi sau giai đoạn sụt giảm cuối năm 2024, dữ liệu cũng cho thấy nhiều doanh nghiệp nội địa mở rộng quy mô để tận dụng hàng rào bảo hộ.
Bà Martha Gimbel, Giám đốc điều hành Yale Budget Lab nhận định: “Tất cả bằng chứng đều cho thấy thuế quan nhìn chung gây bất lợi cho nền kinh tế Mỹ, nhưng vẫn có những doanh nghiệp hưởng lợi, đặc biệt là các nhà sản xuất đơn giản, phụ thuộc ít vào chuỗi cung ứng toàn cầu”.
Khảo sát của công ty tư vấn West Monroe vào tháng 6 cho thấy hơn một phần ba doanh nghiệp Mỹ báo cáo tác động tích cực từ thuế quan. Trong khi đó, nguồn thu từ thuế nhập khẩu giúp giảm bớt áp lực lên ngân sách liên bang. Năm tài khóa 2025, thâm hụt ngân sách Mỹ giảm nhẹ nhờ doanh thu hải quan đạt mức kỷ lục. Quỹ Thuế (Tax Foundation) dự báo, trong 10 năm tới, các mức thuế này có thể mang lại khoảng 2.300 tỷ USD, ngay cả khi tính đến các tác động tiêu cực tới tăng trưởng. Dù vậy, Tòa án Tối cao Mỹ đang sẽ xem xét tính hợp pháp của chính sách thuế quan, có thể ảnh hưởng đến nguồn thu này trong tương lai.
Một điểm sáng khác là Đạo luật “Dự luật Vĩ đại, Tuyệt vời” (One Big Beautiful Bill Act) - gói cải cách thuế và đầu tư được chính quyền Tổng thống Trump thông qua, được đánh giá là “biện pháp hỗ trợ chi phí đầu tư tốt nhất từng được ban hành”. Bà Erica York, Phó Chủ tịch phụ trách chính sách thuế liên bang tại Quỹ Thuế nhận xét: “Việc cho phép khấu trừ toàn bộ chi phí đầu tư và nghiên cứu ngay lập tức sẽ giúp giảm chi phí vốn cho doanh nghiệp, khuyến khích sản xuất trong nước và đầu tư vào công nghệ mới”.
Goldman Sachs ước tính các ưu đãi đầu tư trong Đạo luật có thể giúp dòng tiền của các công ty trong chỉ số S&P 500 tăng khoảng 5% vào năm 2026, đồng thời thúc đẩy chi tiêu cho nghiên cứu, phát triển và đổi mới công nghệ. Theo Quỹ Thuế, các điều khoản khấu trừ thường trực cho máy móc và thiết bị có thể giúp GDP dài hạn của Mỹ tăng 0,6%.
Các động thái này cũng tạo điều kiện cho làn sóng đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) quay trở lại Mỹ, đặc biệt trong lĩnh vực bán dẫn. Số liệu quý II/2025 cho thấy vốn FDI thực đạt mức cao nhất kể từ năm 2022. Bên cạnh đó, việc nới lỏng quy định đối với trí tuệ nhân tạo, tiền mã hóa và lĩnh vực tài chính đã góp phần duy trì niềm tin thị trường và khuyến khích đổi mới sáng tạo.
Một tín hiệu tích cực nữa là năng suất lao động của Mỹ đang tăng mạnh. Trong nửa đầu năm 2025, năng suất trong ngành hàng hóa lâu bền tăng 4,9% so với cùng kỳ, mức cao nhất gần hai thập kỷ. Dự báo của Cục Dự trữ Liên bang Atlanta cho thấy GDP quý III có thể tăng gần 4%, trong khi thị trường lao động bắt đầu hạ nhiệt.
Việc siết chặt nhập cư hợp pháp và bất hợp pháp cũng khiến nhiều doanh nghiệp chuyển sang sử dụng công nghệ và máy móc thay thế lao động, giúp tăng năng suất nhưng không tạo thêm nhiều việc làm mới. Nói cách khác, nước Mỹ đang chứng kiến một sự “bùng nổ công nghiệp hẹp” - gia tăng sản lượng trong các ngành mũi nhọn, dù chưa đạt mục tiêu phục hồi toàn diện sản xuất chế tạo như cam kết trong chiến dịch tranh cử của ông Trump.
Một bức tranh hai mặt
Một năm sau khi ông Donald Trump tái đắc cử, nền kinh tế Mỹ và thế giới vẫn đang vận hành trong bối cảnh chính sách khó đoán, đan xen giữa bảo hộ và khuyến khích đầu tư, giữa bất định và bùng nổ công nghệ. Nhìn tổng thể, các chính sách của Nhà Trắng đã tạo ra một số hiệu ứng tích cực ngắn hạn: thúc đẩy đầu tư, nâng năng suất và hỗ trợ tăng trưởng. Tuy nhiên, các chuyên gia cũng cảnh báo rằng những kết quả này có thể không bền vững, cho rằng tác động ròng và dài hạn của các chính sách của chính quyền Tổng thống Trump vẫn chủ yếu là tiêu cực.
Một số kết quả tích cực có thể chỉ là ngẫu nhiên hoặc phản ánh xu hướng toàn cầu vốn đã diễn ra, chẳng hạn như sự bùng nổ của công nghệ trí tuệ nhân tạo và chu kỳ lãi suất giảm. Một số khác chỉ bù đắp phần nào thiệt hại do chính các biện pháp bảo hộ gây ra. Dẫu vậy, theo các chuyên gia, việc chỉ ra những mặt tích cực ít được nhắc tới vẫn có giá trị, giúp đem lại cái nhìn cân bằng hơn về chính sách kinh tế của chính quyền Tổng thống Trump trong nhiệm kỳ hai.
Dù còn nhiều tranh cãi, những “điểm sáng” này phần nào cho thấy một thực tế: tác động chính sách của chính quyền Donald Trump đối với kinh tế toàn cầu không chỉ đơn thuần là câu chuyện về xung đột và rủi ro, mà còn là về cách các nền kinh tế phản ứng, thích ứng và đôi khi… hưởng lợi từ những thay đổi.
